نقد فیلم جدایی نادر از سمین

[Eliya]

* همه تلخکامی های من
جدایی نادر از سمین از پشت عینک جامعه نگاری روایت می گردد و فرهادی گو اینکه پیشتر نیز خود را در کسوت یک جامعه نگار عرضه کرده بود این بار نشان از پختگی بیشتری دارد ، ریز نکاتی که بدون شک توجه به آن نشان از آن دارد که فیلمساز درک درستی از محیط پیرامونی خویش و همچنین جامعه در حال گذار خود دارد نشان دادن اختلاف دو طبقه که با مشکلات متفاوت و مشابه در یک نقطه مشترک تقاطع پیدا می کند و نوع واکنش آنها نسبت به بحران پیش آمده بی شک از دل واقعیت و زندگی نشأت گرفته است و نکته ای که فیلم فرهادی را تلخگونه می نماید این است که فیلم فرهادی یک درام مستند گونه است اصلاً خود زندگی است . کدام رفتار شخیصتهای داستان فرهادی فیلم گونه به نظر می رسد ؟ هیچ کدام . ما در زندگی خود نیز دچار این تلخ کامی ها هستیم و شاید نبود دنیای فانتزی در این فیلم باعث شده این همه تلخ به نظر برسد .
* رفتن و ماندن مسئله این است
فیلم شروعی رودرو با تماشگر دارد و مشخصاً فریاد می زند این فیلم داستان بحرانها است و دوربین ثابت و صدایی که از پشت آن به گوش می رسد رو در روی نادر و سیمین قرار دارد که هر کدام جدلی برای رفتن وماندن دارند . ورود راضیه به داستان که گویی چشمان درشت او بغض های نگفته بسیاری را به یدک میکشد و کودک همراه او که کودکی را بسرعت از سر می گذراند و دروبین که حول راضیه و نگاه کنجکاو کودک او خانه نادر را برسی میکند بشدت مستند گونه است و آدمی حضور خود را در آن خانه احساس می کند نگاه ناظر پدر نادر که انگار وجدان از دست رفته نسل حاضر است و بازی زیبای علی اصغر شهبازی کارکردی مطلوب را از خود بجا گذاشته است اما شروع داستان و ایجاد بحران در رفتار متناقض نادر در ریتم مناسب به جلو حرکت می کند . اصرار نادر به ترمه رادر پمپ بنزین برای پس گرفت بقیه پول به خاطر بیاورید که با چه طمئنیه و غروری این کار را انجام می دهد انگار که به دخترش زندگی کردن را می آموزد و پارادوکس این عمل زمانی است که باسئوال ترمه در خصوص مطلع بودن از بارداری راضیه روبرو می شود در حالی که سعی میکند به او بفهماند که دروغ را به خاطر او گفته دیگر از آن اطمینان در چشمانش خبری نیست . نادر دنیای معلقی دارد بین نگاه ناظر پدر و دخترش و برای بدست آوردن این دنیا نگاه همسرش را فدا می کند .
سیمین عاطفی ترین گره داستان است که ره به جایی نمی برد . او هنوز نادر را دوست دارد و می داند که نادر نیز او را دوست دارد . برداشتن cd شجریان را بخاطر بیاورید که برای این کار از نادر اجازه می گیرد تا به او بفهماند هنوز هم خاطرات مشترک برای او دوست داشتنی است . خاطرات مشترک برای نادر نیز نوستالوژیک و دوست داشتنی است فلاشبک دیگری بزنید به ماشین نادر هنگامی که به دنبال ترمه رفته بود ، صدای شجریان را به خاطر خواهید آورد!
اما جدایی نادر از سیمین غیر قابل اجتناب است ، اصرار سیمین به برنده شدن در رقابت با پدر نادر درحالی سیمین نیز او را دوست دارد و غرور خشک نادر که محصول طبقه اوست مانع از شور دوباره زندگی خواهد بود .
اما بحران عملاً از نبودن راضیه شروع می شود که داستانی زیرکانه فرهادی که ناتمام هم باقی می ماند مطرح می گردد . کم شدن پوهای داخل کشو از طرف نادر به راضیه نسبت داده می شود . راضیه زن متشرعی است حتماً برای رد این تهمت پافشاری خواهد کرد اما مشکل فقط دزدی نیست نبودن راضیه می توانست به مرگ پدر نادر منتهی شود و موضوع عصبانیت نادر با توجیهات راضیه جور در نمی آید و می افتد آن اتفاقی که نباید بیافتد و این یعنی خود زندگی . همیشه اتفاق به گونه ای می افتد که انتظارش نداریم و داستان جدایی ... در حالی که ذهن تماشگر در حول موضوع طلاق این زوج می گردد و شاید هم نیم نگاهی به دزدی اتفاق افتاده دارد به سمت دیگری می رود کمی که دقت کنیم درمی یابیم که ما نیز در زندگی واقعی خود همین گونه با مشکل روبرو می شویم و با پیش آمد مشکلات بزرگتر از کنار مشکلات کوچتر بدون آنکه حلش کرده باشیم می گذریم مثل داستان همین دزدی پولها که نادر و راضیه بدون اینکه به پایانش برسانند از آن عبور کردند.
و اما حجت با بازی قابل تقدیر شهاب حسینی مردی است در اوج جوانی که به انتها رسیده است . ما حجت را بی حضور او با معرفی راضیه به نادر می شناسیمش . در می یابیم که او بدهکار است و این روزها درگیر بازداشتگاه و طلبکارانش می باشد و همچنین با تأکیدات راضیه مبنی بر اینکه شرهرش نفهمد که او با پدر نادر تنها در خانه می ماند می فهمیم که مردی است سختگیر و شاید شکاک که این نیز برگرفته از طبقه حجت است . حجت رفتار میانه ندارد و ابایی از داد و بیدا در انظار عمومی نیز ندارد او می داند که راضیه اهل دیه گرفتن نیست پس خود وارد ماجرا می شود تا شاید در نقش یک وکیل به جای زنش از حق از دست رفته اش دفاع کند گو اینکه در نگاه حجت چیزی که نشانگر حسرت یا غم و یا حتی تأسف بابت از دست رفتن طفل در شکم همسرش باشد در نمی یابیم و حتی هنگامی که در دادگاه با اغراق بغض می کند تا خود را متأثر نشان دهد سریعاً می فهمیم که او بوی کباب را شنیده و سینه می زند . اما حجت می دادند آدمهایی از جنس نادر آبرو دار هستند هرچند تصنعی و ویترین گونه ولی آبرو برایشان مهم است پس با هجوم به نادر سعی می کند او را وادار به تسلیم کند . ورود حجت به مدرسه ترمه و ایجاد تنش برای معلم ترمه که به عنوان شاهد در دادگاه حاضر شده بود نیز از این دست حمله ها می باشد .
سرانجام کار استفاده ابزاری همه از یکدیگر می باشد . راضیه سیمین را واسطه قرار می دهد که دیه را پرداخت نکنند و سیمین بدون مطرح کردن این موضوع سعی دارد که نادر با دادن دیه از بحرانی که برای فرزندشان بوجود آمده جلوگیری کند و نادر نیز با قسم دادن راضیه مبنی بر صحت ادعای شکایت وی را شریک جرم حجت می کند و بازنده این ماجرا حجتی است که مثل همیشه بازی خورده است .
پایان فیلم نمایی از دادگاه است که زنان و مردان بسیاری از جنس سیمین و نادر منتظر دریافت پاسخ خود هستند و چه تمهید جالبی از سوی فیلمساز در نظر گرفته شده که پایان باز و دایره گونه ای را برای فیلم انتخاب کرده است . فیلم از یک جلسه دادگاه شروع می شود و در یک جلسه دادگاه نیز تمام می شود . جالب اینکه هر دو نما دوربین مقابل نادر و سیمین، بدون حرکت قرار دارد . و قضاوت به عهده مخاطب می گذارد .

[تبلیغات سینماسنتر]

دوربین مداربسته , نظارت تصویری , حفاظت پیرامونی , اعلام و اطفاء حریق , شبکه و زیرساخت ,  دیتاسنتر , یو پی اس , برق بدون وقفه , هوشمند سازی ساختمان , دوربین مدار بسته

[FFKIA]

با سلام ...

علی جان نقد و یا تحلیل بسیار زیبا و گویای شما را خواندم.
یکی از قابل درکترین کاراکترهای این فیلم شخصیت حجت است, فردی که با نگاهی به جامعه با افرادی نظیر او بسیار برخورد میکنیم.
هیچ چیز درباره او و فشارهائی که بر او وارد میشود غیر واقعی نیست. من در مقطعی بین سال 84 تا 86 دقیقا با چنین گرفتاری ای روبرو بودم و با این تجربه آشنا هستم که گاهی فشار زیاد دین و ایمان آدم رو دچار تزلزل میکند.
به نظر من فرهادی قصد خاصی از طرح این موضوع دارد و با پرداختهای کوتاه به این مسئله خود به خود مبینیم که بعد از مسئله سقط جنین راضیه خود به خود فوکوس داستان به شکل نادیده ای بر روی بدهکار بودن حجت است.
اتفاقا این بدهکار بودن سبب تغییرات بزرگی در رویه و رفتار کاراکترها میشود. فکر میکنم که واکنش حجت در پایان فیلم نسبت به قسم نخوردن راضیه کاملا طبیعی و قابل درک بود.
بخشهای غم انگیز تر داستان که ما در واقع آن را نمیبینیم تازه در راه هستند و نمونه آن شکسته شدن شیشه های اتوموبیل نادر به دست حجت است.
قدر مسلم زندگی حجت بعد از این تلخ تر خواهد شد و راضیه هم همچنین.
در حالی که حجت از اتفاق پیش آمده ناراحت است اما در عین حال به آن مانند دست نجات برای خودش مینگرد. وقتی او در شرایط فشار زندان و بدهی است خیلی سریع سقط شدن بچه نادیده تبدیل میشود به چانه زدن برای رقمی کمتر یا بیشتر..

به نظر من در پایان سیمین به نادر نگفته که از راضیه قسم بگیرد. چون قبلا هم دیدیم که نادر میگفت برای او گناه کار بودنش مسجل نیست. حال آنکه با اعتراف راضیه برای سیمین بی گناهی نادر مسجل بود.
لج بازی نادر و سیمین در حالی که در پایان حتی دلیل لجبازی آنها (پدر نادر) دیگر وجود ندارند نشان از علاقه شخصی نادر به ماندن در وطن دارد. به نظر من این لج بازی صرف هم نیست.
رفتن از مملکت به هر حال او را در برابر سالها اتفاقات پیشبینی نشده قرار میدهد و همین ممکن است سبب تردید او شود.

باز هم از علی عزیز متشکرم بابت وقت مفیدی که صرف نوشتن این نقد نموده اند.
ارادتمند...فرخ

[Ali]

نقد کوتاه: جدایی اصغر از میهن

برنده ی خرس های طلایی، نقره ای و کلی جوایز دیگه از آخرین جشنواره فیلم برلین (که به انتخاب سایت www.filmfestivalworld.comدر تمام زمینه ها جزو برترین جشنواره های فیلم دنیاست) تازه ترین ساخته فیلمساز سرشناس ایرونی اصغر فرهادی "جدایی نادر از سیمین".
این یادداشت به مناسبت اکران نوروزی فیلم آقای فرهادیه. هر چند که خودم فیلم رو در ایام جشنواره و البته با مصائب فراوان دیدم و نمی دونم ورژن اکران تفاوتی با نمایش جشنواره داره یا خیر.

اولین ویژگی فیلم که در همون لحظات اول خودنمایی می کنه فیلمبرداریه خاص محمود کلاری که البته مقداری زمان میبره تماشگر خودش را با اون تطبیق بده و صد البته در خدمت فیلم و شکل اضطراب گونه ی اونه.

در مورد طراحی صحنه فیلم، شاید جزو بهترین کارهای سالهای اخیر تو طراحی طبقه متوسط جامعه شهری باشه، همه چیز سرجای خودشه، طراحی داخلی خانه نادر خیلی با جزئیات و دقیقه. نکته قوت دیگه استفاده از تمامی نقاط همین خونه است که به نظر نمی رسه اتفاقی باشه و با اینکه درصد زیادی از این فیلم تو همین لوکیشن فیلمبرداری شده ولی کمتر قاب های تکراری می بینیم.
رنگ بندی فیلم از ابتدا تا انتها تم خاکستری داره که مشخصا با توجه به مضمون فیلم این انتخاب انجام شده.

بعد از اون می رسیم به داستان فیلم که از ابتدا هوشمندانه در لابلای دیالوگ های نادر و سیمین جاگذاری شده.
یکی از مشکلات اصلی سینمای ایران فیلمنامه است که این معضل تو این فیلم خیلی کمه و اشکالات جزیی داره.
فیلم در عین سادگی و سر راستی تماشاگر رو با خودش پیش میبره و شما هر لحظه منتظر اتفاق های عجیب و غریبید که البته هیچگاه پیش نمیاد و داستان کاملا خطی جلو میره و این از امضاهای خوده فرهادیه، تو فیلم های قبلیشم به همین شکل داستان رو پیش می برد.
و نکته ای که همه جا بهش اشاره شده بازی گروه بازیگری که همگی در سطح خیلی خوبن و گل سر سبد بازیگرها شهاب حسینی هستش. البته این هنر کارگردانه که بازیگر خوش چهره ای همچون او رو با کاراکتری متفاوت پیوند میزنه.
در حالت کلی میشه گفت اصغر فرهادی با هدایت یکی از گروهای فنی شاخص سینما، فیلم خوبی از نظر فنی ساخته.
خیلی از فیلم تعریف کردم ولی می خوام اینجا دو تا نکته بگم که دوست دارم دوستانی که این نوشتار رو می خونن در هنگام دیدن فیلم به اینها توجه ویژه ای بکنند.
اولی ایراد فیلمنامه است که در نهایت تاثیر فراوانی رو فیلم داره، همون اتفاقی که برای کاراکتر ساره بیات پیش میاد و غیر منتظره تاثیر فراونی در عوض کردن نتیجه فیلم داره. ضعف این قسمت استفاده از ناآگاهی تماشاگره.
اما نکته دوم که البته به نظر من تمام فیلم برای همین نتیجه ساخته شده اینه که همه کاراکترهای اصلی فیلم آدمهایی هستند که در لحظات حساس گفتن دروغ را بر حقیقت ترجیح می دهند غیر از کاراکتری که لیلا حاتمی ایفا می کنه و در سكانس ابتدایی فیلم در دادگاه، دلیل خودش برای جدایی رو رفتن به خارج از كشور بیان می کنه و در این رابطه میگه: «من ترجیح می‌دهم دخترم در این شرایط بزرگ نشه» و از این به بعده که ما وارد دنیای دروغ ها می شیم.

[Anti Trust]

چرا جدایی نادر از سیمین «فیلم» خوبی نیست؟!

سیمین تصمیم دارد از کشور مهاجرت کند. او برای واداشتن نادر به همراهی، از دادگاه درخواست طلاق کرده است. نادر که حاضر نیست پدر پیر و از کارافتاده‌اش را تنها بگذارد، حاضر است سیمین را طلاق بدهد. در فاصله قهر مصلحتی سیمین از خانه نادر برای نگهداری پدرش پرستار استخدام می‌کند...



یک ـ چرا جدایی نادر از سیمین «فیلم» خوبی نیست؟


«جدایی نادر از سیمین» برغم همه ویژگی‌های مثبتی که داردـ از محتوای قابل تامل و بحث‌برانگیزش گرفته تا ضرب‌آهنگ نفس‌گیر و در عین حال کنترل‌شده آن،از فیلم‌نامه‌اش گرفته تا انتخاب بازیگر و بازی‌ها، و از فیلمبرداری گرفته تا تدوین، و در نهایت کارگردانی عالی ـ «فیلم» خوبی نیست!

«فیلم» خوبی نیست چرا که از سویی، از چگالی «تنوع احساسی» پایینی برخوردار است. و از سوی دیگر فاقد بالانس احساسی و در موازنه احساسی منفی است. بدین ترتیب، نه تنها «لذتبخش» نیست که بسیار هم «آزاردهنده» است!
[مضمون اثر می‌تواند تلخ و سیاه باشد اما در عین حال، خود اثر لذتبخش هم باشد. به عبارت دیگر، لزومی ندارد برای نشان دادن کسالت، اثری کسالت‌بار ساخت.]
منظورم از چگالی «تنوع احساسی» تنوع احساسات موجود در کل و در هر لحظه اثر است.
یعنی میزانی که در آن واحد، احساسات مختلف و متنوع ـ به ویژه احساسات مخالف ـ در مخاطب برانگیخته می‌شود.
به نظرم اثری هنری‌تر و در نتیجه ارزشمندتر و در نهایت ماندگارتر و البته لذتبخش‌تر است که به لحاظ چگالی «تنوع احساسی» غنی‌تر باشد.
منظورم از بالانس یا موازنه احساسی هم این است که اثر به لحاظ حس‌آمیزیدر تعادل باشد. یعنی میان احساسات متناقضی چون غم و شادی یا امیدواری و نومیدی، و پرخاشگری و مهرورزی، تعادلی نسبی برقرار باشد. به قسمی که مشکل بتوان به لحاظ احساسی مشخص کرد که کدام حس غلبه دارد.

هر چقدر این تصمیم‌گیری دشوارتر باشد، به نظرم اثر به لحاظ احساسی متعادل‌تر وبه لحاظ هنری، هنری‌تر و در نتیجه ارزشمندتر و در نهایت ماندگارتر است.


در آخر آنچه که در «جدایی نادر از سیمین» موج می‌زند، خشونت، تندی و عصبیتی است که با تلخی پیری و از کار افتادگی و در نهایت مرگ پدر، بیکاری، بی‌پولی، طلاق، مرگ فرزند، قتل(؟)، جنگ و دعوا، داد و فریاد، خشم و غضب، پلیس و دادگاه و زندان، تهمت، دروغ، تهدید و ارعاب، اشک و آه، ترس و لرز، یاس و استیصال، بر تماشاگر آوار می‌شود، به شکلی خفقان‌آور بر او فشار می‌آورد، و او را نومید و از زندگی بیزار می‌سازد.
در واقع، موازنه احساسی که بطور معمول در آثار سینمایی میان خشونت و مهرورزی (و اغلب به سادگی، ###) برقرار می‌شود و بدین ترتیب، آزاردهندگی اعمال خشونت و صحنه‌های خشن را کاهش می‌دهند و تماشای اثر را برای مخاطب نه تنها تحمل‌پذیر که تجربه‌ای مطبوع و لذتبخش می‌سازند، در این فیلم وجود ندارد.
چه بسا اگر فرهادی گوشه‌هایی از روابط عاشقانه زوج‌های داستان را نیز به تصویر می‌کشید، نه تنها با ایجاد کنتراست، خشونت جاری در روابط آدم‌های داستان هر چه بیشتر به چشم می‌آمد، بلکه تجربه تماشای فیلم برای تماشاگر از تجربه‌ای آزارنده به تجربه‌ای لذتبخش بدل می‌شد.

دو ـ در مذمت خلقیات ما ایرانیان

ما ایرانی‌ها مردمانی هستیم پنهان‌کار، سهل‌انگار، اهل لاپوشانی و در نهایت دروغ‌گو. این چیزی است که از فیلم برمی‌آید.اگر چه همه واقعیت نیست، ولی پربی‌راه هم نیست.

در واقع، داستان فیلم مبتنی بر واقعیت‌های زندگی ما ایرانیان است: - جان‌مایه روابط اجتماعی ما ایرانیان ترس است (مونتسکیو).- ناموازنه قدرت در ایران همیشه به غایت قطبی است. به این معنی که یک نفر در راس، از قدرت بی‌حد و حصر برخوردار است، و دیگران در بدنه از هیچ قدرتی برخوردار نیستند!
- خدای ما دارای قدرتی بی‌چون و چرا و بی‌حد و حصر است. - خدای ما نسبت به قدرتش غیرمسئول است (پاسخگو نیست). و از این رو- خداباوری ما ایرانیان هم از سر ترس است. با این همه - خدا مسئول همه چیز است (مسئولیت همه چیز با خداست). و بدین ترتیب، ما ایرانی‌ها مسئولیت همه چیز را به گردن او می‌اندازیم واز خود سلب می‌کنیم.
پس حال که - قدرت در راس غیرمسئول (غیرپاسخ‌گو) است. اگر در قدرت باشیم- مردمانی مسئولیت‌ناپذیر(غیرمسئول) ایم. واگر بیرون از قدرت باشیم - مردمانی ترسوییم. و در هر دو حال،- مردمانی سهل‌انگاریم.
[- سهل‌انگاری کنشی غیرمسئولانه است.] [- کنش سهل‌انگارانه معمولا خسارت‌بار است.] [- دروغ‌گویی ساده‌ترین روش برای فرار از مسئولیت خسارت ناشی از کنش سهل‌انگارانه است.] و بنابراین، - مردمانی دروغ‌گوییم.اینها شمه‌ای از ویژگی‌های جامعه پیشامدرن ماست.
جامعه‌ای که هنوز در آن قدرت تحدید نشده ـ بیش از یک قرن از انقلاب مشروطه می‌گذرد، ولی هنوز قدرت مشروطه دور از دسترس به نظر می‌رسد ـ فردیت و فردگرایی در آن جایی ندارد ـ کماکان، توده‌ای از رعایا که «دیگری» برایشان دشمنی خونی، و «خود» موجودی مثالی و در بهترین حالت، عبد عبید هیچ و پوچ متافیزیک قدرقدرت ـ و عقلانیت از سر حد چرتکه انداختن منافع فردی فراتر نمی‌رود.

...
«راضیه می‌داند شوهرش با کار کردن او مخالفت خواهد کرد، بنابراین، این موضوع را از وی مخفی می‌کند.»
راضیه نمی‌تواند میزان خشم شوهرش را نسبت به نافرمانی خود پیش‌بینی کند و یا آن را بسیار ویرانگر پیش‌بینی می‌کند، بنابراین، از او می‌ترسد (یا دائما در هراس است). در نتیجه به جای مطرح ساختن تصمیم خود با شوهرش، تصمیم می‌گیرد در خفا (بدون اطلاع شوهرش) کار کند.
جالب آنکه - راضیه متدین است. و بنا بر آموزه‌های دینی - خروج از منزل بدون آگاهی و اجازه شوهر مجاز نیست. بنابراین، - راضیه گناه‌کار است. و می‌توان نتیجه گرفت - راضیه متدین نیست(؟).
«راضیه حامله است.» حاملگی راضیه را چه چیز باید نامید؟
با داشتن یک بچه مدرسه‌رو، در حالی که شوهر بی‌کار و بی‌پول است و در حدفاصل وعده‌های زندان زن و فرزند را می‌بیند، آیا می‌توان حاملگی راضیه را چیزی جز کنشی سهل‌انگاری و غیرمسئولانه و حتی کودک‌آزاری(؟) دانست که لابد مسئولیتش را در نهایت خدا ـ خدای غیرمسئول مسئولیت‌پذیر! ـ باید برعهده بگیرد؟ چرا که ما ایرانی‌ها معتقدیم هر آنکس که دندان دهد، نان دهد!
«راضیه، نادر را از حاملگی خود آگاه نمی‌سازد.»
راضیه به این کار و درآمد آن نیاز دارد، ولی می‌داند اگر نادر (صاحب کار او) بداند او حامله است، مسئولیت سنگین این کار سخت و برای او زیان‌بار را به او نخواهد سپرد. بنابراین، خطر کرده (توجه دارید که ریسک نمی‌کند، خطر می‌کند) و بدون در نظر گرفتن نتایج خسارت‌بار این پنهان‌کاری، حاملگی خود را از نادر مخفی می‌کند.
«نادر تظاهر می‌کند از حاملگی راضیه خبر ندارد.»
نادر به این پرستار نیاز دارد، ولی از آنجا که می‌داند اگر زن حامله باشد، به سادگی از پس این مسئولیت برنمی‌آید (و یا اگر هم برآید ممکن است برایش زیان‌بار باشد)، و این آگاهی برای او مسئولیت‌آور است، به قسمی که باید از استخدام او چشم‌پوشی کند، و پیدا کردن پرستار دیگری هم به این سرعت و سهولت برایش میسر نیست، بنابراین، ترجیح می‌دهد سهل‌انگارانه حاملگی راضیه را نشنیده بگیرد. فاجعه زمانی اتفاق می‌افتد که او بدون در نظر گرفتن حاملگی راضیه طی رفتاری احساساتی از سر خشم و در نتیجه کاملا غیرمسئولانه با او درگیر شده، او را هل می‌دهد. و برای فرار از مسئولیت خسارت به بار آمده در اثر کنش غیرمسئولانه خود، از روی ترس، دروغ می‌گوید.

...
این واقعیت‌ها (واقعیت‌های داستانی و در عین حال، واقعیت‌های زندگی اجتماعی ما ایرانی‌ها) را می‌توان به همین ترتیب برشمرد و جزء به جزء تحلیل کرد.

سه ـ فراروی از داستان

زن غالبا نماد زایش و زایندگی، حرکت و پویایی، و فردا و آینده است.

در اینجا سیمین، مادری است که تصمیم به رفتن دارد (رفتن به غرب که نماد نوآوری، تولید، وفور، و در یک کلمه نماد دنیای مدرن است). و مهمترین بهانه‌اش هم تامین آتیه دختر نوجوانش است. به علاوه، سیمین و دخترش ترمه، هر دو مشغول تعلیم و تعلم ند.یعنی که در حال رشدند و رو به تعالی دارند.
راضیه (دیگر شخصیت اصلی زن فیلم) نیز حامله است، ولی یک حاملگی بی‌سرانجام (بدفرجام) که گویا در این منجلاب سرنوشتی به جز مرگ و نابودی ندارد.
با این همه، این او است که ابتکار عمل را به دست می‌گیرد، و به جای نظاره‌گری، حرکت می‌کند و دست به عمل می‌زند. در مقابل، نادر، آشکارا نماد بی‌عملی و گرایش به گذشته‌ای رو به نابودی و اضمهلال است.
بهانه او برای بی‌عملی‌اش، نگهداری از پدری پیر، از کارافتاده، فاقد قدرت تمیز و صامت است که خودش را خراب کرده و بوی گندش بلند شده.

با این همه، اگر چه که فرهادی مسئولیت گرفتن تصمیم‌ها را بر دوش زنان فیلم گذاشته، اما بدین ترتیب، از ارزش و اهمیت مضمونی تصمیم آنان کاسته است.
چرا که معانی ضمنی زن و زنانگی، با امور بی‌اهمیت و یا کم‌اهمیت گره خورده، و قرار دادن زنان در جایگاه تصمیم‌گیری، اگر چه به ظاهر برای آنان جایگاهی محوری می‌آفریند، ولی در باطن، از آن موضوع و آن تصمیم اهمیت‌زدایی می‌کند.
به عبارت دیگرفرهادی، با انتخاب سیمین (و نه نادر) به عنوان کسی که تصمیم به متارکه و مهاجرت گرفته، هم طلاق را و هم مهاجرت به غرب را زیر سوال می‌برد، و هم تصمیم آنان را برای مترکه و مهاجرت!

دیگر مضمونی که فرهادی در فیلم بر روی آن به شکلی معیوب، خیلی تصنعی، رو و آشکار، و در نتیجه بطور ناچسبی پافشاری می‌کند، تضاد طبقاتی دو زوج است. مضمونی که به سبب ضعف اجرا در حد و اندازه خود نیز ارزش اشاره ندارد.

چهار ـ اشاره‌ای فرامتنی


شاید باید به فرهادی حق داد که هر فیلمش نسبت به فیلم قبل، سیاه‌تر، خفقان‌آورتر، و خشن‌تر باشد، و بی‌پرده و دلیر شعار دهد، و نومیدانه به ایستادگی فرابخواند. آیا در جامعه بدین پایه فاسد، این اندازه منحط، و اینچنین پرشتاب در سراشیب قهقرا، می‌توان دیگرگونه بود؟






امیر...



منبع: خبرآنلاین (دكتر بهزاد: *دکترای جامعه شناسی، منتقد سینما و مدرس دانشگاه تربیت مدرس)