چکیده‌ای از گفتگوهای لیلا حاتمی با فیگارو و کانال پلاس به مناسبت اکران جدایی نادر از سیمین در فرانسه

**Mr Shinoda** · 06-10-2011 20:56

«جدایی نادر از سیمین» جدیدترین ساختۀ اصغر فرهادی از روز ۸ ژوئن (۱۸ خرداد) در سینماهای فرانسه به روی پرده رفته است. این فیلم در اولین روز نمایشش در شهر پاریس با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد و منتقدان از آن به عنوان فیلمی فوق العاده و جنجال برانگیز یاد کردند. لیلا حاتمی بازیگر نقش نخست «جدایی نادر از سیمین» این روزها در فرانسه به سر می برد و با تأکید بر حضور خوبش در این فیلم گفتگوهایی با او انجام شده است. متن زیر چکیدۀ مصاحبه های مجلۀ «مادام لو فیگارو»، سایت «سوئیت ۱۰۱» و برنامۀ معروف «لو گران ژورنال» (در کانال پلوسِ فرانسه) با حاتمی ست.

*مسیر حرفه ای شما چگونه گذشته است؟
من عادت دارم بگویم که در کنار مادرم که بازیگری مشهور بود، بازیگری را شروع کردم. پدرم کارگردان بود و در کودکی سر صحنۀ فیلم های او می رفتم. مادرم بعد از ازدواج، جز با پدرم با فیلمساز دیگری کار نکرد. او پس از انقلاب از پرداختن به حرفه اش منع شد. من هم به آوازه و اعتبار پدرم تکیه کردم؛ اما نمی خواستم از حمایتش سوءاستفاده کنم. و دیگر نمی توانستم هرنقشی را بازی کنم.

*شما در ایران زبان فرانسه یاد گرفتید؟!
بله؛ قبل از انقلاب در ایران مدارس فرانسوی وجود داشت. پس از آن این زبان را به طور خصوصی فراگرفتم. بعد از دیپلم عازم لوزان و وارد دانشکدۀ پلی تکنیک شدم؛ اما دانشگاه را به پایان نرساندم و به کار دیگری مشغول شدم.

*شخصیت سیمین در «جدایی نادر از سیمین» را چطور توصیف می کنید؟
سیمین زنی ست ایرانی و از طبقۀ متوسط که می خواهد همسرش نادر را به خاطر ادامۀ زندگی در خارج از کشور ترک کند. او قبل از ترک خانه اش، زنی پرستار و باردار به نام راضیه را استخدام می کند و مراقبت از پدرِ مبتلا به آلزایمرِ نادر را برعهدۀ او می گذارد. راضیه زنی بسیار مذهبی و متعلق به قشر عام است. چندی بعد نادر با راضیه با خشونت برخورد می کند و پرستار جنینش را از دست می دهد. فیلم مسألۀ گناه و تقصیر شوهر (و اینکه آیا از بارداری آن زن مطلع بوده یا خیر)، موضوع دروغ و همچنین رویارویی بین طبقات اجتماعی را مطرح می کند. و شرایط دشوار انسان را به ذهن می آورد: بله؛ ما همه مرتکب خطا می شویم.

*می توانید دربارۀ تضادهایی که بین اقشار مختلف جامعۀ ایران وجود دارد، توضیح بدهید؟
بله؛ همیشه بین طبقۀ متوسط و طبقۀ ضعیف تر که باید برای طبقۀ اول کار کند، درگیری و کشمکش وجود داشته. بااینکه بین این دو قشر تفاوتهایی بزرگ وجود ندارد، اما همیشه این جنگ برقرار بوده... فکر می کنم اولین بار است که در فیلمی به این شکل به آن پرداخته شده.

*فیلم فرهادی جدایی یک زوج، جایگاه زنان در ایران، و جدال بین طبقات را توأمان بررسی می کند. شما چطور به این موقعیت های گوناگون نزدیک شدید؟
سناریو بسیار خوب نوشته شده بود و به همین دلیل در ایفای نقش مشکلی نداشتم؛ اما با این وجود چند سؤال برایم مطرح شد که آنها را از فرهادی پرسیدم که او چطور همزمان به این همه موضوع می پردازد. وقتی چند موضوع در هم می آمیزند، کار حساس و خطرناک می شود. فیلم مسائل دادگاه و حق و عدالت و ... را با هم مطرح می کرد. نگران بودم مسیر اصلی قصه در بین این همه موضوع متفاوت گم شود. اما وقتی کار را بعد از تدوین دیدم، نتیجه اش بی عیب و نقص و عالی بود! این برای یک بازیگر مشکل نیست. هر قدر نقش ات خوب نوشته شده باشد، بیشتر از بازی ات راضی هستی و فشار باقی مسائل پیرامون فیلم را احساس نخواهی کرد. چون فقط مسئول نقش ات هستی.

*کارگردان گفته است که برای تمرین اهمیت بسیاری قائل می شود. پس با این وجود شما برای فی البداهه بازی کردن فرصت کمی داشته اید.
بله؛ دقیقا. تمرین ها برای همین بود. ما بسیاری از صحنه ها را تمرین می کردیم و مدت زمان قابل توجهی را به اتود زدن می پرداختیم. این به ما اجازه می داد که چیزهایی را که از پیش در سناریو در نظرگرفته نشده بود، به آن اضافه کنیم. ما می توانستیم روی بسیاری از نکات فکر کنیم؛ اما در عین حال کارگردان در مورد ژست ها و حرکات بسیار دقیق بود. او حین تمرینات از ما فیلمبرداری می کرد؛ ویدئوها را نگاه می کرد؛ و فردای آن روز، حتی کوچکترین جزئیات را تصحیح می کرد: حالت دست ها، مسیر نگاهها و غیره. هیچ چیز از زیر نگاه های او در نمی رفت!

*پرسوناژ شما در ابتدای فیلم کمی در حاشیه است؛ و به تدریج جا می افتد.
من می دانستم که کارگردان بسیار به این موضوع توجه کرده؛ پس آرامش داشتم. این شخصیت در سناریو تکمیل شده بود؛ بنابراین همۀ کاری که باید انجام می دادم، این بود که از متن پیروی کنم.

*کارگردان برای نقش سیمین بی درنگ به شما فکر کرده بود؟ یا اینکه برای بازی در دو پرسوناژ زن تست دادید؟
در واقع وقتی فرهادی با من تماس گرفت، دربارۀ هر دو نقش صحبت کرد. اما هنوز نمی دانست که کدام یک را برایم در نظر بگیرد. از آنجا که این دومین بار بود که فرهادی بعد از «دربارۀ الی...» به من پیشنهاد می داد ( که نتوانسته بودم در آن حضور داشته باشم)، می خواستم برای از یاد بردن آن تجربه که از دست داده بودم، با او همکاری کنم؛ فارغ از اینکه نقش هر چه باشد. می دانستم که می توانم به او اعتماد کنم! برایم جالب بود که برای اولین بار نقش یک زن قاطع و مصمم را ایفا کنم. چون معمولا شخصیت هایی بسیار ساده و معصوم و آسیب پذیر را بازی می کنم. فرهادی با هوشِ بالایی که دارد، ترجیح داد ایفای این کاراکتر قوی را به من بسپارد. اولین بار بود که نقش یک زن سرد و بی تفاوت را بازی می کردم؛ نقشی که خیلی از مردم فاصله داشت.

*مردم ایران هم می توانند این فیلم را در کشور خودشان ببینند؟ «جدایی نادر از سیمین» در ایران چقدر موفق بوده؟
بله، البته؛ این فیلم در ایران موفقیت های بسیاری کسب کرد.

*آیا «جدایی نادر از سیمین» توانسته است شهروندان ایرانی را به طرح پرسش ها و بحث دربارۀ توانایی هایشان تحریک کند؟
بله؛ به هر حال این فیلمی ست که تماشاگر را به فکر کردن وامی دارد. و مسائلی را به طور عمیق بررسی می کند.

*در ایران سینماگرانی هستند که موفقیت های فوق العاده ای به دست آورده اند؛ مثل کیارستمی. به نظرتان چگونه می شود در کشوری مانند ایران و با توجه به محدودیت ها و سختگیری هایی که وجود دارد، چنین استعدادهایی بدرخشند؟
ایران کشوری ست که به غنای ادبی و شعری مشهور است. قرن هاست که ایرانیان به ادبیات و شعرشان _که بسیار استعاری ست_ افتخار می کنند. سینما همۀ این عناصر را در خود دارد. فکر می کنم سینماگران به خوبی توانسته اند این راهکار را برای بیان حرف هایشان به کار ببرند.

با تشکر از کافه سینما